O oficjalnym wpisaniu do rejestru nowego zabytku powiadomiono na facebookowym profilu Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
W interesującym opracowaniu poinformowano, że inicjatywa wzniesienia pomnika była ściśle związana z upamiętnieniem 300-lecia powstania Akademii Bialskiej w Białej Podlaskiej (1628-1928) oraz uhonorowania jej słynnego absolwenta - Józefa Ignacego Kraszewskiego. Ten rekordowo płodny prozaik uczył się w tejże Akademii, która była szkołą wydziałową w latach 1822-1826).
Uroczyście odsłonięty 23 września 1928 r.
W 1923 roku dyrektorem Gimnazjum Męskiego w Białej Podlaskiej (tak przekształciła się Akademia Bialska) został dr Wacław Nartowski, odznaczony za działania w Armii Ochotniczej w wojnie polsko-bolszewickiej. Dbał on o utrwalanie historii regionu oraz o wychowanie patriotyczne. To z jego inicjatywy w 1928 r. utworzono Komitet Obchodów 300-lecia Gimnazjum Męskiego oraz postawiono pomnik najwybitniejszego wychowanka Akademii Bialskiej i patrona ówczesnego gimnazjum.
Jak podaje Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, ten pierwszy pomnik pisarza wzniesiony w Polsce powstał w czynie społecznym ze składek bialczan. Stanął w centrum miasta na terenie placu szkolnego Gimnazjum Męskiego przy skrzyżowaniu ulic Zamkowej i Warszawskiej (frontem do tej ulicy) oraz w sąsiedztwie kościoła farnego i parku zamkowego.
Uroczyście odsłonięto go 23 września 1928 r. podczas okolicznościowego zjazdu koleżeńskiego absolwentów bialskich szkół średnich.
– Pomnik Józefa Ignacego Kraszewskiego w Białej Podlaskiej wpisuje się w tradycję XIX-wiecznych monumentów upamiętniających ważne osobistości życia publicznego, które zwykle składały się z rzeźbionego popiersia wybranej osoby i były ustawione na postumencie. W przypadku bialskiego pomnika jego reprezentacyjna, architektoniczna podstawa - została wykonana z bloków czerwonego piaskowca. Została złożona z trzech scalonych elementów. W centralnej części znajduje się wysoki postument o kwadratowej podstawie, złożony z dwóch "kondygnacji", wydzielonych profilowanym przewężeniem – opisuje to upamiętnienie konserwator.
Zaznacza, że w połowie górnej, węższej, części postumentu, od strony frontowej umieszczona została inskrypcja utworzona z metalowych liter JÓZEF IGNACY/KRASZEWSKI oraz cyfr: 1812-1887 (daty graniczne życia).
Na szczycie górnej części postumentu umieszczono popiersie pisarza odlane z brązu, a do jego wykonania wykorzystano projekt artysty rzeźbiarza Teodora Rygiera. Ten projekt w 1928 r. posłużył za wzór do odlewu z brązu, sygnowany przez G[racjana] J. Chmielewskiego, który został wykonany w odlewni Braci Łopieńskich w Warszawie.
Oprawa architektoniczna z piaskowca została opracowana wg projektu płk Ludwika Bittnera (1911-1960), który w latach 1920-1930 pełnił funkcję dowódcy 34. Pułku Piechoty i okresowo dowódcy garnizonu w Białej Podlaskiej. Od wielu lat uczniowie I LO im. J. I. Kraszewskiego w dniu imienin patrona (19 marca) myli pomnik i składali pod nim kwiaty.
W 2002 r. podczas przebudowy południowo-wschodniego fragmentu skrzyżowania ulic Zamkowej i Warszawskiej monument został nieco przesunięty bliżej ogrodzenia szkolnego i obrócony frontem w kierunku skrzyżowania ulic Warszawskiej i Zamkowej.
Obecnego wpisu do rejestru zabytków dokonano na wniosek miasta Biała Podlaska. Urząd Miasta przekazał do Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków materiał dowodowy, w tym skan fragmentu mapy A. Czekalińskiego z 1929 r. z oznaczeniem lokalizacji pomnika.
Co zadecydowało o wpisaniu pomnika do rejestru zabytków?
– Za wpisem do rejestru zabytków przedmiotowego pomnika, obok aspektu historycznego, naukowego wymiaru poznawczego oraz stopnia zachowania autentyczności substancji zabytkowej, przemawia również fakt, że pomnik jest usytuowany na terenie historycznego układu urbanistycznego Białej Podlaskiej, który jest miejscem upamiętniającym wydarzenie historyczne, tj. uroczyście związane z rocznicą 300-lecia założenia Akademii Bialskiej oraz przywołującym działalność wybitnych osobistości lub instytucji – wyjaśnia Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków.
Oczywiście, tradycje dawnej Akademii Bialskiej kultywuje dziś I Liceum Ogólnokształcące im. Józefa Ignacego Kraszewskiego w Białej Podlaskiej i honoruje swego patrona. Także Akademia Bialska im. Jana Pawła II podkreśla w swoim opisie misji uczelni państwowej, że nawiązuje do tradycji powstałej w 1628 r. Akademii Bialskiej i "ma aspiracje stać się w pełni nowoczesną akademicką szkołą wyższą".
Komentarze (0)