Pierwsze dni stycznia to dla wyznawców Kościołów Wschodnich (prawosławnych i grekokatolików) okres bardzo bogaty w święta i wydarzenia cerkiewne. Najpierw 6 stycznia Wigilia (Kolada) inauguruje obchody Bożego Narodzenia, tydzień później dniem bardzo czczonego na wschodzie świętego Bazylego (po słowiańsku Wasyla) rozpoczyna się Nowy Rok w kalendarzu juliańskim. Podobnie jak na zachodzie Europy obchodzi się tzw. Sylwestra, tak chrześcijanie wschodni spotykają się w przeddzień na "małankach" (od imienia św. Melanii). Niektórzy twierdzą, że w niektórych miejscach nad Bugiem Sylwester według kalendarza gregoriańskiego to tylko wystrzał kontrolny.
Trzy święta jednego dnia
Wreszcie 19 stycznia obchodzone jest naraz wspomnienie trzech wydarzeń: Chrztu Pańskiego, wesela w Kanie Galilejskiej oraz pokłonu Trzech Króli. Na Zachodzie najbardziej czczone jest to ostatnie, w prawosławiu pierwsze.
W dzień święta wierni zbierają się przed południem w cerkwi na Świętej Liturgii (odpowiednik rzymsko-katolickiej mszy świętej). W jej trakcie śpiewany jest tekst przewodni święta (troparion):
Panie, gdyś przyjmował chrzest w Jordanie, objawiła się chwała Świętej Trójcy, albowiem głos Ojca zaświadczył o Tobie, nazywając Cię umiłowanym Synem, a Duch w postaci gołębicy potwierdził prawdziwość słów. Chryste, Boże, któryś objawił się i oświecił świat, chwała Tobie.
Po liturgii następuje obrzęd poświęcenia wody. W rozmaitych parafiach są różne tradycje, wynikające z położenia, możliwości oraz często liczby i wieku wiernych. Czasami idzie się do najbliższej studni, ale gdzie tylko można, procesja wyrusza nad naturalne cieki i zbiorniki. Spośród parafii nad Bugiem, najbardziej malownicze jest nabożeństwo w Sławatyczach: piękna, nowo wyremontowana cerkiew, pięknie śpiewający chór oraz bliskość zamarzniętej rzeki sprawiają, że oprócz wiernych parafian na nabożeństwie co roku stawiają się i rzadsi goście, wiedzeni ciekawością i chęcią zbadania czegoś nowego.
Święta JordanuŚwięta Jordanu
Opublikowany przez Wspólnota Bialska na 21 styczeń 2017
Modlitwa nad przeręblą
Obrzęd poświęcenia wody jest bardzo szczególny. W lodzie wyrąbuje się przerębel w kształcie krzyża, stawia się lodowy ołtarz, na którym umieszcza się ewangeliarz i krzyż. Wszyscy stają twarzą ku wschodowi, a kapłan śpiewa modlitwy o uświęcenie wód tych mocą, działaniem i zstąpieniem Ducha Świętego. Nie zważając na mróz, zanurza w przerębli krzyż. Przemieniona w ten sposób woda nie symbolizuje już potopu, a jest wodą życia. Po zakończonych modlitwach wierni nabierają sobie wody w naczynia, piją, pocierają nią twarz i wracają do cerkwi z tryumfalnym śpiewem:
Z nami Bóg, zrozumiejcie poganie i ukórzcie się, bo z nami jest Bóg.
W krajach o większej liczbie prawosławnych (Grecja, Rosja) jest też zwyczaj kąpania się w tym dniu w nowo poświęconej wodzie, nawet przy syberyjskich temperaturach.
W każde święto na środek cerkwi wykładana jest ilustrująca je ikona. Używane w Kościele Wschodnim święte obrazy są swoistą soczewką, przez którą wierny ma wejrzeć w boską rzeczywistość. W odróżnieniu od bardzo różnorodnej sztuki zachodniej, tworzenie ikon poddane jest sztywnym zasadom. Każdy element i kolor mają swoje znaczenie, przekazuje jakieś sensy i skojarzenia. Na ikonie święta Chrztu Pańskiego Jezus odziany w "nagość Adamową", wstępuje do rzeki przykryty jej falami. Ma lekko pochyloną głowę. Otoczona skałami rzeka przypomina grób, który jednak za sprawą Jezusa staje się źródłem wody żywej. Zanurzenie się i wynurzenie jest przepowiednią Zmartwychwstania i Odkupienia. Czarny kolor użyty do namalowania otchłani jest rzadko spotykany na ikonach, powtórzy się potem dopiero w wyobrażeniu Zstąpienia do Otchłani. Pod stopami Jezusa widać dwie maleńkie postacie i ryby uciekające na boki, jak w psalmie 114 "Morze widziało to i uciekło, Jordan płynął wstecz". Jan Chrzciciel jedną ręką błogosławi Jezusa, drugą wskazuje na Boga Ojca. Po drugiej stronie rzeki Aniołowie oddają hołd Zbawicielowi. Otwarte niebo i gołębica są dopełnieniem obrazu Trójcy Świętej. Dzięki takiej drobiazgowości i dyscyplinie, często mówi się, że ikony są Ewangelią wyrażoną kolorami.
Poświęconą wodę wierni zabierają w butelkach do domu. Przez kilka lat nie ulega zmętnieniu. Nazywa się ją Hagiazma tj. Świętość. Kto nie może przyjmować Komunii św., pije tę Świętość, co powoduje zmniejszenie smutku wywołanego niemożnością pełnego uczestniczenia w Eucharystii. Służy też do pokropienia domostw, chudoby oraz do picia w razie choroby.
