Mikołaj, na cześć którego obchodzimy współcześnie 6 grudnia Dzień Mikołaja, urodził się w miejscowości Patras w Grecji ok 270 r. Był długo wyczekiwanym jedynakiem i pochodził z bardzo zamożnego domu. Po śmierci rodziców odziedziczył spory majątek, którym chętnie dzielił się z potrzebującymi. Znane są przykłady pomocy, której udzielił trzem córkom zubożałego szlachcica. Poprzez potajemne wysyłanie pannom pieniędzy, ułatwił im znacznie zamążpójście. Mikołaj z Patras został wybrany na biskupa Miry - bardzo troszczył się o potrzeby materialne wiernych. Jego pobożność i dobroć przejawiała się w cudach, które czynił. Swoją gorliwą modlitwą uratował przed utonięciem rybaków podczas gwałtownej burzy. Podobno Biskup Mikołaj wskrzesił również trzech ludzi zamordowanych za nieuregulowane rachunki za nocleg w gospodzie. Ponadto, gdy Mikołaj usłyszał o skazaniu na śmierć trzech młodzieńców Miry (którzy zostali skazani nieproporcjonalnym wyrokiem kary do wykroczenia), osobiście udał się do cesarza Konstantyna I Wielkiego, aby wyprosić u władcy ich ułaskawienie. W czasie zarazy, która nawiedziła miasto, z narażeniem własnego życia usługiwał zarażonym i biednym. Mikołaj cechował się dobrotliwością, pobożnością i chęcią pomocy innym. Zmarł 6 grudnia jako starzec, a jego ciało po śmierci zaczęło wydzielać leczniczą mirrę. Dokładny rok jego śmierci nie jest znany, ale historycy wskazują przedział lat 345-352.
Najstarsze ślady kultu Św. Mikołaja pojawiły się już w VI w. Wtedy to cesarz Justynian zbudował Świętemu Bazylikę w Konstantynopolu. W kolejnych wiekach powstało tak wiele świątyń pod jego patronatem, że pewien średniowieczny pisarz powiedział: „Gdybym miał tysiąc ust i tysiąc języków, nie byłbym zdolny zliczyć wszystkich kościołów, wzniesionych ku jego czci". Dopiero w XIII wieku zrodził się zwyczaj, który zapoczątkował współczesną tradycję obdarowywania się prezentami – w szkołach pod patronatem Św. Mikołaja fundowano uczniom zapomogi i stypendia.
Wkrótce zwyczaj podkładania prezentów w grudniową noc, przeniesiono również do domów. Legenda głosi, że pewien ubogi ojciec chciał sprzedać swoje trzy córki do domu publicznego. Gdy Biskup Mikołaj dowiedział się o tym to postanowił wrzucić do komina ich domu trzy sakiewki z pieniędzmi. Sakiewki wpadły do trzewiczków i skarpet, które suszyły się przy kominku. Stąd w domach z kominkami prezenty podkłada się w specjalnych skarpetach na upominki lub wkłada do bucików, a w pozostałych – podkłada pod poduszkę.
Po śmierci Biskupa kontynuowano tradycję obdarowywania dzieci upominkami. W średniowiecznym Amsterdamie przyjęto, że Mikołaj przypływa statkiem z dalekiego południa. Towarzyszył mu czarnoskóry sługa, który pomagał nieść worki wypełnione prezentami. Z czasem jednak uznano, że taki wizerunek Mikołaja nie pasuje do mroźnej zimy. Jego nowy styl zaczerpnięto zatem w 1822 roku z poematu Clemensa Clarke Moore, w którym to Mikołaj przybywa na saniach z bieguna północnego w towarzystwie reniferów. Elfią czapkę zamiast biskupiej mitry współczesny Mikołaj zawdzięcza Thomasowi Nast’owi. Ten amerykański karykaturzysta w 1863 r. opublikował ilustrację przedstawiającą św. Mikołaja, rozdającego prezenty żołnierzom podczas wojny secesyjnej.
W Polsce początki obdarowywania się prezentami miały miejsce w XVIII wieku. Dzieci otrzymywały piernikowe ciasteczka, jabłka, złocone orzechy oraz drewniane krzyżyki. Niegrzeczne urwisy zamiast prezentów znajdowały rzepę, cebulę, końskie łajno lub rózgę.
Obecny wizerunek Św. Mikołaja został stworzony na potrzeby kampanii reklamowej Coca – Coli. Popularne atrybuty – czerwoną czapkę, gruby brzuch, białą brodę i czerwony płaszcz wykreował w 1930 roku dla amerykańskiego koncertu artysta Fred Mizen. Rok później Huddon Sundblom na potrzeby kolejnej reklamy udoskonalił postać Mikołaja. Stworzył on cudowną baśniową opowieść o mieszkającym w odległej Laponii, sunącym na saniach po niebie Mikołaju.
Tradycja obdarowywania się prezentami w każdym kraju jest inna. Różnie nazywana jest także postać Mikołaja, towarzyszą mu niesamowite postacie:
Holandia – Sinterklaas przypływa statkiem w każdą ostatnią sobotę listopada. Ze statku przesiada się na białego konia. Odwiedza parę książęcą, a napotkanych po drodze przechodniów pyta, czy byli grzeczni. W Holandii 5 grudnia to dzień, w którym wszyscy szukają prezentów, ukrytych w najdziwniejszych miejscach.
Włochy - La Befana to złośliwa wróżka - czarownica, która lata na miotle. Dzieci otrzymują od niej upominki z nocy 5 na 6 stycznia w Święto Trzech Króli. Niegrzeczne osoby obdarowuje popiołem, czosnkiem lub cebulą. Dzieci zanim położą się do łóżek, pozostawiają dla Befany kieliszek wina i cytrusy. Legenda głosi, że Befana dowiedziała się od Trzech Króli o narodzinach Jezusa, lecz zabłądziła po drodze i nie zdążyła powitać Dzieciątka. W związku z tym do dzisiejszego dnia lata na miotle i podrzuca prezenty do domów, w którym są dzieci - mając jednocześnie nadzieję, że to właśnie tam może być malutki Jezus.
Hiszpania - Los Reyes Magos: Kacper, Melchior i Baltazar, czyli Trzej Królowie przynoszą prezenty dopiero 6 stycznia. W zwyczaju Hiszpanie mają przygotowanie przed snem trzy kieliszki sherry, którym częstują króli oraz marchewkę dla wielbłądów.
Rosja - Dziadek Mróz (Дед Мороз/Морозко), który wraz ze Śnieżynką (Снегурочка) rozdaje prezenty w noc sylwestrową.
Niemcy - Frau Berta o odrażającym wyglądzie przypomina bardziej czarownicę niż wróżkę. Prezenty pozostawia na parapetach, na schodach, pod poduszki lub wkłada je do specjalnych skarpet.
Dania – Julemanden, któremu towarzyszą elfy i renifery. Dzieci pozostawiają im w ramach podziękowania mleko i pudding.
Belgia - Święty Mikołaj odwiedza ich dwukrotnie - 4 oraz 6 grudnia. Pierwszego dnia zakrada się do domów, aby sprawdzić zachowanie dzieci a dwa dni później przybywa z prezentami dla grzecznych dzieci oraz z rózgami do niegrzecznych. Dzieci pozostawiają marchewkę i sianko dla osiołków Mikołaja.
Francja - Dame Abonde to dobra wróżka, która odwiedza dzieci w sylwestrową noc. Prezenty przynosi również Pare Noël, któremu towarzyszy Pre Fouettard.
W Polsce poszczególne rejony kraju odwiedza nie tylko Mikołaj, ale również Gwiazdor (Wielkopolska, Kujawy, Kaszuby, Pomorze Zachodnie), Aniołek (Małopolska), Dzieciątko (Górny Śląsk), Gwiazdka (Dolny Śląsk, Opolszczyzna). Co ciekawe w jedynym miejscu w Polsce – na Płaskowyżu Tarnogórskim – prezenty przynoszą… krasnoludki.
Siedziba współczesnego Mikołaja znajduje się w Laponii (Finlandia), w prowincji Rovaniemi. Do wioski św. Mikołaja napływają listy z całego świata. Jeżeli nasi czytelnicy chcieliby również do niego napisać to podajemy aktualny adres:
Joulupukin Pajakylä,
Joulumaantie 1,
96930 Rovaniemi
Zachęcamy również do podglądania pracy Św. Mikołaja – relacja „na żywo” dostępna na stronie http://santaclauslive.com/
Jeżeli Laponia wydaje się nam zbyt daleko to możemy odwiedzić Św. Mikołaja w Polsce. Urzęduje on w swojej krainie – dokładnie w Kołacinku, niedaleko Łodzi (http://www.krainamikolaja.pl/)